Savremena fantastična književnost kod nas pretežno predstavlja romane koji se ulančavaju u trilogije. Pisci preferiraju da se prepuste epskoj širini, gubeći se u tragu forme priče, kratke priče ili novele. Prvi broj Fantastičnog vodiča, sa podnaslovom Tanka linija fantstičnog, donio nam je osamnaest priča spekulativne fikcije. Tih osamnaest priča koje su ušle u ovaj broj izdvajaju se svojim kvalitetom ali i žanrovskom i unutaržanrovskom raznovrsnošću. Ono što određuje kvalitet datih priča ogleda se ne samo u odabiru žanra, već i u stilu, njegovoj realizaciji, temi, ideji, kao i u pristupu. Tako ove priče, sakupljene na prostoru Balkana (Srbija, Crna Gora, Hrvatska), kao i jedna ekskluzivno prevedena za prvi broj (dolazi sa Filipina), pokazuju da priče nemaju granicu, osim onu tananu, nevidljivu, koja predstavlja svojevrsnu definiciju fantastike.
Za ovaj odabir priča možemo reći da je skoro pa antologijski. Pisci su, svakako, poslali svoje najbolje tekstove, svoje reprezente, gradeći tako prikaz i presjek savremene balkanske fantastične scene. Dakle, govorimo o pričama koje su tematski raznovrsne, odnosno u sami fantastički žanr bivaju inkorporirani kodovi kako mejnstrim književnosti, tako i drugi koji određuju priče na makronivou. Upravo zbog tog odnosa, prvi broj nosi podnaslov Tanka linija fantastičnog.
Ovaj broj putem spekulativnog uspješno komunicira sa autorima koji su već poznati i afirmisani, ali i sa mladim piscima koji su, kako to kaže i više nego poznata sintagma, oprobali svoje pero za naš konkurs. Sada, kada je prošlo više od pola godine kako je prvi broj zvanično izašao, i kako je prošlo i vrijeme od promocije, možemo slobodno reći (nakon što su se svi utisci slegli) da su priče zasluženo odabrane i predstavljene. Selekcija je izvršena, a sav rad se ogleda u Riječi urednika Kristijana Šarca: „Sve što iole vredi udaljeno je od vas teškim i trnovitim putem (…9).“
Folklorna fantastika koja se našla u časopisu zapravo je više ponikla na osnovama Vukovih bajki i skaski, pronašla svoj moderan izraz i našla svoje mjesto u ovoj svojevrsnoj antologiji. Ali, ono što se drži kao ideja koja se nameće čitanjem ovih priča jeste da se autori u svojoj spisateljskoj zbilji uglavnom drže oniričke fantastike, odnosno da snevni prostor predstavlja sigurno i stabilno područje fantastike.
A svakako, jedna od značajnijih specifičnosti fantastičnih priča jeste i njihova moć da prevuku događaje iz realnosti i da ih utabaju u svijest i prostor fantastičnog. Za takve priče možemo, uostalom, reći da se zasnivaju na principu alegorije. Kažem principu, ne na stilskoj figuri… To su one priče za koje autori znaju zašto i kako su nastale i u kojima se ogleda trenutak sukoba – sa sopstvom, ili da kažemo jastvom, i sa događajem, ali i sa društvom i okolinom.
Uz sve te priče, svakako, ide i onaj teret rangiranja manje ili više uspjelih narativa, ali opet, to zavisi od ukusa i čitalačkih afiniteta.
Hrišćanska fantastika ili fantastika se elementima hrišćanstva zastupljena je u dvije priče, i to Miloša Mihailovića i Senke Mastilović. Ovdje Mihailoviću moram na neki način dati prvenstvo, i to zbog izuzetno bogate i razrađene ideje koja se direktno zasniva na priči iz Biblije, a koju dekonstruiše u maniru Borislava Pekića. Rečenice po kojima je ovaj autor prepoznatljiv u ovoj priči samo signalizira šta nas očekuje sredinom 2020. godine kada se pojavi njegova zbirka priča…
Horor priča koja se u ovom časopisu uistinu izdvaja jeste, Apeiron, koja je zaista granična priča (horor sa elementima misterije). Kako smo već rekli, tanka je linija, pa među ove priče možemo uvrstiti i Drugu stranu stvarnosti i definisati je kao horor priču sa gotskim kodovima. I jedina „žanrovski čista“, bez podžanra, jeste priča Oglas. Ne sa besprekornim stilom, ali svakako osvježenje na svoj način – bez pretenciozne ideje i namjere.
Onirička fantastika – svaka od ovih priča, kako je već naznačeno, u svojoj srži ima onirički kod. Međutim, izdvajaju se dvije priče, skoro pa čisto oniričke. Krojačica, pored horor elementa sadrži i elemente komičnog, što vjerovatno može biti i čudnovato. Druga priča iz oniričkog korpusa je Mesečarenje, koja takođe nije primer čistog žanra, ali je stilski i idejno na ozbiljnijem nivou.
Alegorijska fantastika dolazi od urednika Fantastičnog vodiča, kroz priču Ljubavnici žive zauvek, koja otvoreno flertuje sa mejnstrim literaturom, a biva prožeta i erotskim kodovima. Takođe, korpusu alegorijske fantastike pripada i priča Staza, Srđana Todorića.
Folklorna fantastika sa horor elementima u nekim narativnim elementima biva bliža bajkovnoj dimenziji ili skaskama koje se mogu pronaći kod Čajkanovića, a to je skaska Amajlija, koja i putem leksike i sintakse pokušava da se približi uzorima. Ono što možemo izdvojiti kao interesantno, jeste da je ovo je jedina priča folklorne fantastike, koja je kod nas i više nego popularna i prijemčiva za pisanje i obrađivanje, koja nam je stigla na konkurs.
Žanrovska određenja uistinu nisu laka za postavljanje. Prvi razlog koji možemo navesti jeste nedovoljno razvijen osjećaj za žanr i neupoznatost sa određenjima koja postoje u svijetu. U skladu sa tim, tri predstavljene priče koje su se našle u ovom presjeku naše savremene fantastičke scene pripadaju žanru naučne fantastike i to podgrupi steampunk-a. Prva je Crni stršljen. Svakako, priča vrijedna pažnje, čitanja i promatranja – kako zbog ideje, načina vođenja radnje ali i one žanrovske posebnosti koja je i odlučila da bude dio ovoga projekta. Pored nje je i U hramu, Bodi, koju u nedostatku boljeg žanrovskog određenja svrstavamo u filosofsku fantastiku. Stil i ideja nisu sasvim prohodni, ako možemo tako reći, ali svakako vrijedno je pažnje. Jer, fantastika je filosofija života.
Dan graditelja pripada žanru koji je kod nas prepoznat ali ne i posebno prisutan u savremenoj književnosti. Riječ je o nečemu što ćemo samo prenijeti kao weird. A, kako to rekoše na jednom blogu posvećenom Čajni Mejvilu, This is New Weird genre. Dakle, nešto što se ne može tako lako smjestiti u žanrovsku kutiju. Nadamo se da će ova priča inspirisati naše čitaoce i pisce da se oprobaju i u ovom žanru a ne samo u folklornoj fantastici i epskoj fantastici sa slovenskom mitologijom.
A onda, na koncu, ostaju priče koje pripadaju čistoj fantastici, gdje su se našli probrani autori, nagrađivani, poznati, oni koji su dokazali da dišu i žive fantastiku. Od Nešića, preko Lovrekovića sa maestralnom pričom Lacus Labeatum, do Satarić. I onda ko bude imao snage za Prezimljavanje Ane Jevtić Kos.
Iako su određene priče propraćene ilustracijama, ali one im i nisu neophodne. Svaki narativ posjeduje jaku i stabilnu dozu imaginacije, na čitaocima je samo da se prepuste ovom izboru.
About Author
