O autoru i figuri
Georges Remi (1907–1983, Belgija) je priznat kao jedan od najvažnijih strip-autora dvadesetog vijeka; njegovo glavno djelo, serija „Les Aventures de Tintin“ je ostavilo trajne tragove u stvaralaštvu belgijskih i francuskih umjetnika. Kao i mnogi drugi autori, i Remi je izabrao umjetničko ime pod kojim je objavljivao sve svoje stripove: „Hergé“ je transkripcija akustičnog doživljaja autorovih inicijala (Remi George – R.G., francuski izgovor).
Remi je rođen i odrastao u Belgiji, gdje je započeo novinarsku karijeru u „Le Petit Vingtième“, omladinskom dodatku konzervativnih katoličkih dnevnih novina „Le Vingtième Siècle“. Pored karijere kao izdavač i strip-autor, Hergé je cijeli život bio privržen izviđačkom pokretu. Ova strast objašnjava karakteristike njegovog glavnog junaka Tintina, neustrašivog, vječito mladog, iskrenog i socijalno angažovanog reportera.
Rane epizode Tintina, čiji „radni vijek“ trajaše od 1929 do 1981, pojavljuju se u „Petit Vingtième“ u crno-bijeloj tehnici. Stil crteža u prvoj (i najdužoj) epizodi „Tintin au pays des Soviets“ razlikuje se od stila u kasnijim epizodama. Kako je sâm autor potvrdio, prva epizoda je služila čisto kao antikomunistička propaganda, imajući u vidu da je autor do Drugog Svjetskog Rata pripadao katoličko-konzervativnim krugovima belgijskog društva.
Od druge epizode nadalje („Tintin au Congo“, 1930-1931), Tintin i njegov bijeli psić Milou su crtani mnogo pažljivije, detalji u pojedinačnim panelima su tačniji i autor bolje pazi na proporcije. Ogromna popularnost stripa od samog početka vodila je ka tome da su drugi autori počeli imitirati stil crteža u Tintinu, nazvan Ligne claire (jasna linija) zbog oštrog kontrasta i definisanih linija u crtežu. Ovaj stil vidimo kod praktično svih poznatijih frankobelgijskih autora, počevši od R. Macherot-a („Krcko“, „Sibylline“) preko autora „Taličnog Toma“ pa do Peyo-a i njegovih „Štrumpfova“; oblici u svim ovim stripovima su jasni, granice nacrtanih objekata i ličnosti su tačne i oštre, nema pastelnih prelaza, a autori većinom poštuju i crtana ograničenja oko pravougaono oblikovanog panela. Kasniji autori u Evropi razvijaju vlastite stilove crteža, neki od njih u eksplicitnom naporu da se odvoje od primjera belgijske škole. Dobar primjer bi bio Hugo Pratt i njegovo remek-djelo „Corto Maltese“, u kome autor koristi pastelne boje, puno nagoviještenih pokreta i događaja, višestruko kodirane slike i sekvence, kao kontrast jasnim konturama Hergé-a.
Za vrijeme Drugog Svjetskog Rata autor ostaje u okupiranoj Belgiji i radi za poznate dnevne novine „Le Soir“, gdje se prvi put objavljuje pet epizoda serije. Dok predratni i poslijeratni albumi Tintina komentarišu događaje iz aktuelne svakodnevnice, uključujući teme kao što su masovna produkcija u Americi, Al Kapone, pojava televizije u boji, politička previranja na Bliskom Istoku i u Južnoj Americi, epizode koje su crtane tokom nacističke okupacije Belgije bave se većinom utopijskim temama i vode čitaoce u prošlost, te nude fantastične zaplete. Ipak, nakon rata američke okupacione vlasti zabranjuju autoru objavljivanje bilo kakvih tekstova na dvije godine, zbog navodne kolaboracije. I autor i njegovi biografi, kao i brojni stručnjaci za strip vidjeli su ovu zabranu kao politički akt američkih vlasti u poslijeratnoj Belgiji, po mišljenju autora ovih redova je Hergé ovdje poslužio kao žrtveni jarac.
Poslijeratne epizode Tintina se još češće bave fantastikom i naučno-fantastičnim temama. Autor u više navrata tematizira (tek predstojeći) let na Mjesec i šalje svoje junake u svemir sa ovim ciljem. Od sredine 40ih godina, Tintin se pojavljuje i u boji, neki paneli predratnih epizoda su izmijenjeni ili u potpunosti odstranjeni iz novih verzija; pored antisemitski kodiranih likova u epizodi „L’Etoile Mysterieuse“, sve aluzije na Amerikance i Engleze kao „neprijatelje“ nestale su iz novih izdanja u boji.
Početkom 60ih, autor usporava tempo izdavanja i učestalost novih epizoda Tintina se smanjuje. U par posljednjih epizoda jasno se vide promjene političkih i drugih stavova Hergé-a; Tintin čak nosi biciklistički šljem sa znakom anarhije…
Epizode Tintina u koje se bave (naučnom i/ili epskom) fantastikom
L’Étoile mystérieuse (1942) u kojoj meteorit sa posebnim svojstvima pada na Zemlju, nudi klasičnu SciFi temu kao pozadinu zapleta
U ovoj epizodi radi se o meteoritu koji se približava Zemlji i izaziva interes naučnika, ali i velikih sila (ovdje predstavljenih u ratnom kontekstu). Poznati reporter Tintin je, naravno, takođe zainteresovan za ovaj objekt koji se spušta u sjeverni Atlantski Okean i pluta po njemu, stvarajući veliko ostrvo blizu Islanda. Uskoro se na put ka meteoritu spremaju dvije ekspedicije praćene najeminentnijim stručnjacima za fiziku, biologiju i srodne discipline. Tintin je član „evropske“ ekspedicije, koja kreće na brodu čiji je kapetan Tintinov najbolji prijatelj, kapetan Haddock. Većina ove epizode stripa je posvećena otkriću meteorita, naučnim objašnjenjima, te utrci između Aurore (Haddockov brod) i njenog rivala, američkog broda „Peary“. Uz uobičajen tempo i vratolomne avanture na moru, Tintin uspijeva prvi stići na meteorit. Istraživanje istog i par avantura na njemu, prije nego potone u Atlantik, su opisani na svega petnaestak stranica ovog stripa. Autor se ovdje više bavi dinamikom utrke i aktuelnom politikom, nego fabulom. Tako su npr. Amerikanci u originalu ovog stripa apsolutni negativci, koji koriste sve trikove kako bi pobijedili u utrci do meteorita.
Imajući u vidu kasnije epizode Tintina, za ovu se može reći da je među slabijima po fabuli; naučno-fantastičnih elemenata nema puno, osim samog meteorita i činjenice da sve što se na njemu nalazi biva višestruko uvećano. Ovo je istovremeno i jedna od epizoda stripa koje su nastale za vrijeme 2. Svjetskog Rata, u kojima je autor pokušavao da izbjegne aktuelne teme, baveći se eskapističkim ili utopističkim scenarijima, te izbjegavajući komentare o ratnoj realnosti.
Hergé nam nudi samo dva crteža nebeskog tijela u totalnoj perspektivi, ostatak radnje na meteoritu je uvijek prikazan iz neposredne blizine. Sve u svemu, propuštena prilika – sa tačke gledišta zainteresovanih čitalaca.
Priča u dva nastavka „Les sept boules de cristal“ (1948) i „Le Temple du soleil“ (1949)
Ovaj dvobroj se utoliko dotiče naučne fantastike, ukoliko upotrebljava naučne činjenice za spasavanje junaka i njegove trupe od lokalnih stanovnika (narod Inka). Potonji su predstavljeni kao pred-moderni domoroci, što nudi reference na raniju epizodu „Tintin au Congo“. Hergé koristi motiv upotrebe modernih aparata (filmska kamera u Kongu, astronomski proračuni u Peruu) da se impresioniraju ili prevare „primitivni“ i sujevjerni domoroci. Dok su stanovnici Konga u afričkoj avanturi prikazani kroz veoma kolonijalne oči (svi izgledaju isto, svi govore isti iskvareni francuski, svi su naivni, te ispunjavaju mnoge klišee), peruanska epizoda Inke predstavlja prije svega opasnijim. Tintin i prijatelji će se spasiti tako što će „prizvati“ pomračenje Sunca, o kojem je naš junak čitao prije putovanja. Autor je za ove svrhe istraživao astronomske podatke o pomračenjima Sunca vidljivim na južnoameričkom kontinentu, rasplet se dešava kroz sujevjerje Inka, koji na kraju oslobađaju Evropljane.
Treba spomenuti i element neobjašnjivog: cijela avantura počinje kada Tintinov prijatelj profesor Tournesol biva „napadnut“ od strane misterioznih kristalnih kugli koje donose prokletstvo zadnjeg vladara Inka. Njegovi mumificirani ostaci, te staro prokletstvo bačeno na svakoga ko ih uznemiri, predstavljaju elemente epske fantastike, koji se nalaze i u mnogim drugim djelima, često onima iz horor žanra.
„Objectif Lune“ (1953) i „On a a marché sur le Lune“ (1954): ovaj nastavak predstavlja kompletni dvobroj o prvom letu ljudske rase na Mjesec.
Detaljno prikazana tehnika rakete i vozila za kretanje po satelitu, te reference na geografska imena regija na Mjesecu pokazuju autorov afinitet za svemirska istraživanja. Ova opsesija naučnim aspektima ranog istraživanja svemira Hergéa je navela na putovanja i mnoge kontakte sa naučnicima i astronomima. Belgijsko Udruženje Astronoma nagradilo je autora za njegov angažman: sredinom 1982. godine za njegov 75. rođendan, jednom planetoidu između Marsa i Jupitera dato je ime „Hergé“. Ovaj planetoid bio je „otkriven“ 1953, u godini kada je objavljen prvi dio Tintinove svemirske avanture…
Za razliku od spomenute epizode sa meteoritom, Hergé u ovom dvobroju prikazuje sve elemente bitne za prvi let do trabanta: pripreme, čekanje na povoljne uslove, uzletanje rakete, vrijeme i stanje tokom leta, sletanje, poznate asteroide oko Zemlje, te imenovana područja na Mjesecu. Ideja za ovu priču i rad na njoj počinju oko 1950. godine, a autor obilato koristi stručnu i popularnu literaturu o Mjesecu i mogućim putovanjima svemirom iz 40-ih (Auguste Picard : „Entre Terre et Ciel“ 1949; Bernard Heuvelmans: „L`homme parmi les etoiles“ 1944; Pierre Rousseau: „Notre amie, la Lune“ 1943; Alexandre Ananoff: „L’Astronautique“ 1950).
Ni u ovoj naraciji autor ne zaboravlja tempo i akciju, zaštitne znake ovog stripa od samog početka. Strani špijuni prokrijumčarili su se na raketu, što otvara prostor za dodatne zaplete, a čaplinovski stilizovani policajci Dupont i Dupond pružaju mnoge prilike za komične situacije.
Ipak, zahvaljujući spomenutim istraživanjima i uloženom trudu kako bi se ispoštovali naučni postulati, ovaj dvobroj prije svega odiše naučnom fantastikom. Konstruktori su napravili raketu na atomski pogon; veličina istog svjedoči o tehničkim mogućnostima u vrijeme nastanka ovog stripa, autor nudi i detaljnu šemu rakete, kao i relativno realističan prikaz svemirskih odijela:
Nakon mnogih (svemirskih, međuljudskih i životinjskih) peripetija, Tintinov tim stiže na Mjesec; drugi dio priče nudi zaista mnoge motive, od slijetanja rakete na Mjesec, preko predviđenih poteškoća zbog niže gravitacije, do primjerenih vozila i otkrića leda (=vode) na Mjesecu. Autor tematizira i opasnost od kolizije sa meteorima, kao i probleme pri slijetanju. Za razliku od ostalih epizoda koje se bave (naučno i epsko) fantastičnim elementima, ovaj dvobroj se definitivno može uvrstiti u „hard Sci-Fi“ stripove.
U epizodi „Vol 714 pour Sidney“ (1968) autor tematizira „leteće tanjire“, vanzemaljce sa posebnim moćima, i time ponovo nudi naučno-fantastični zaplet.
Udaljavajući se od strogo naučnih premisa upotrebljenih u dvobroju o letu na Mjesec, autor ovdje uključuje i motive otmice od strane vanzemaljaca, njihovu tehničku (i telepatsku) nadmoć i time ovaj nastavak serijala obogaćuje spekulativnim elementima.
Zaplet počinje bezazleno: Tintin i prijatelji lete za Australiju – u skladu sa već poznatim interesima autora, njihov cilj je Internacionalni Kongres Astronomije u Sidney-u. Nasi junaci slučajno ulijeću u otmicu ekscentričnog bogataša i njihov avion biva prisiljen sletiti na neko napušteno ostrvo u Indijskom okeanu, na kome postoji infrastruktura iz 2. Svjetskog Rata. Za otmicu je kriv stari Tintinov antagonista Rastapopoulos, koji – kao ni naši junaci – ne zna ništa o aktivnostima vanzemaljaca na datom ostrvu. Nakon nekoliko sukoba i avantura u džungli, Tintin, Haddock i ostali se uspijevaju osloboditi i pronalaze pećinu koja ih vodi u podzemni labirint u kome sreću novinara i istraživača, izdavača revije „Comète“. On prvi spominje vanzemaljce i njihovu tehnologiju, tek na 48. strani stripa: ova stara napuštena pećina već im vijekovima služi kao sklonište i mjesto s kojeg promatraju Zemljane. Autor između ostalog koristi i „drevne crteže“ na zidovima pećine, koji prikazuju ekstraterestrijalnu tehnologiju.
Dok se većina zapleta tiče međuljudskih odnosa, sukoba između otmičara i naših junaka, te uobičajenih komedijantskih situacija, vanzemaljska tematika služi kao okvir naracije. Pred kraj epizode ispostavlja se da je spomenuti publicista zapravo benevolentni vanzemaljac, koji (nakon spasavanja i kulminacije) izazove erupciju vulkana na ostrvu i napušta Zemlju. Hergé se ne bavi suštinskim karakteristikama njegove tehnologije. Prije nego što će napustiti Zemlju, on našim junacima briše svako sjećanje na ovu avanturu, a njegov odlazak prikazan je en passant
U epizodi „Tintin au Tibet“ (1958-1959, album 1960), nazire se Hergéov interes za ezoteriku.
Tema ove epizode je dugogodišnje prijateljstvo Tintina sa kineskim studentom imena Tchang, kojeg je autor predstavio još u epizodi „Le Lotus Bleu“ 1935-1936. Vijest o padu aviona u Nepalu navodi Tintina, koji je upravo na odmoru u nekom alpskom hotelu, da se zabrine za svog prijatelja Tchang-a, čije pismo iz Hong Konga stiže tek nakon spomenute nesreće. Ovdje autor postavlja tezu da bliski prijatelji raspolažu nekom vrstom telepatije, kad se nađu u smrtnoj opasnosti; tako Tintin neprekidno misli na Tchang-a i nekontrolisano, glasno izgovara njegovo ime u više prilika. Iako novinski izvještaji o nesreći izričito navode da je Tchang poginuo zajedno sa ostalim putnicima i članovima posade, Tintin ne vjeruje da je njegov prijatelj mrtav, nego je ubijeđen da se nalazi u velikoj opasnosti i da telepatski doziva našeg junaka u pomoć. Uprkos snažnom protivljenju kapetana Haddock-a, Tintin naravno kreće za Nepal, kako bi pokušao pomoći Tchang-u.
Nakon dugog leta i napornog uspona uz planinu na kojoj je nađen srušeni avion, Tintin i Haddock stižu do olupine letjelice i pronalaze dokaze da je Tchang preživio. Daljnje peripetije vode ih na još veće visine, gdje nalaze Tchang-ov šal. Nakon kratkog boravka u tibetanskom manastiru, u kome Tintin dokazuje vrijednost svog prijateljstva sa mladim Kinezom, jedan od sveštenika uz pomoć spomenutog šala, levitacije i nekog oblika telepatije, Tintina upućuje u pravom smjeru. Na kraju se ispostavlja da je Tchang-a spasilo legendarno biće Jeti, naš junak oslobađa svog prijatelja iz pećine u kojoj mitsko biće drži Tchang-a zatvorenim.
Razne legende o snježnom čovjeku postoje svuda gdje su ljudska društva konfrontirana sa snijegom i ledom; koristeći termin „Yéti“, Hergé ostaje vjeran lokalnom koloritu pejzaža koji opisuje, pošto je to riječ koja se koristi u Nepalu, Butanu, dijelovima Indije i Tibetu. Kao i druga „čudovišta“ iz narodnih predanja, i jeti je korišten kao motiv ili figura u književnosti i na filmu mnogo prije Hergé-ove avanture, te se može reći da spada u katalog klasičnih „monstruma“ kao džinovi, vampiri ili ljudske amfibije. Hergé-ov prikaz nije previše detaljan, „L’Homme du Neige“ se pojavljuje tek na nekoliko crteža.
Drugi element fantastike u ovoj epizodi je fenomen levitacije, koji je autora dugo i intenzivno fascinirao, imajući u vidu njegovo oduševljenje putopisima, knjigama i predavanjima poznate autorke tekstova o tibetskoj kulturi i istoriji, Alexandre David-Néel. Za crteže dekora, tibetskih manastira i monaha, Hergé je koristio skoro isključivo njene tekstove. Jedan od prikaza levitacije u ovom stripu upravo ima veze sa telepatskim kontaktom između Tintina i njegovog prijatelja:
Epilog
Hergéov junak je na početku bio koncipiran za upotrebu u okviru dnevenopolitičkih i ideoloških ciljeva desničarskog dijapazona belgijske (i internacionalne) politike. Zahvaljujući inicijalnom uspjehu ovog lika i drugih figura iz Tintinovog svemira, kao i dugovječnosti strip serijala, Tintin je postao jedan od najomiljenijih strip figura 20. vijeka. Ovo je autoru omogućilo izlete u mnoge teme i područja od interesa; njegova lična fascinacija aspektima epske i naučne fantastike nam je donijela neke od najuzbudljivijih i najboljih stripova svog vremena.
Foto kredit: Casterman izdavaštvo