Ovaj legendarni serijal  Frenk Herbert je počeo pisati pre blizu pedesetak godina objavio je prvo izdanje romana  i klasik je rođen (kod nas dostupno u Polarisovom i Alnarijevom izdanju). Danas se Dina smatra jednim od najboljih dela SF-a ikada što Hugo i Nebula nagrade potvrđuje a i podaci o prodaji prodan je u više od 12 miliona primeraka, što ga čini najprodavanijim u žanru ikad. Svet Dine je sam Herbert obogatio s još pet nastavaka, a nakon njegove smrti njegov sin Brajan Herbert sa koautorom Kevinom J. Andersonom nastavio je pisati po očevim pisanim beleškama stvorivši seriju prikvela i nastavaka od kojih je poslednji Mentati Dine izašao ove godine. Fanovi originalnog Herbertovog serijala ne svrstavaju ove kasnije dodatke u nešto istog ranga sa orginalom . Dina je doživela više ekranizacija, od filma 1984., do miniserija 2000. i 2003. godine. Svemir Dine je također inspirisao i seriju kompjuterskih igara uključujući i Dune II, prvi istinski RTS!

Svet Dine smešten je u dalekoj budućnosti, najmanje 20 000 godina, a i njegova vlastita hronologija pokriva ogromni vremenski period od par desetina vekova. Većina znanja o našem vremenu i istoriji je izgubljena iako neke kulturne i religijske tradicije i dalje postoje.

U svemiru Dine galaksijom vlada ogromno feudalno međuzvezdano carstvo, feude koje čine čitave planete kontrolišu plemićke porodice, Velike i Male Kuće, a čitavim carstvom nominalno upravlja Carska Kuća Korino na čelu s Padišah Carom. U stvarnosti Car deli vlast s Landsradom, parlamentom plemićkih Kuća i Svemirskim Esnafom koji ima monopol nad međuzvezdanim putovanjem. Primarni zadatak Landsrada je sprovoditi direktivu Velike Konvencije koja zabranjuje upotrebu nuklearnog oružja protiv ljudskih meta. Kad je potrebno pacificirati situaciju u nekom delu carstva Car šalje svoje Sardaukare, elitne vojne jedinice iznimnih borilačkih sposobnosti kojima je svaki delić života posvećen usavršavanju umeća ratovanja.

Melanaž ili jednostavno ‘začin’ može se naći na samo jednoj planeti u svemiru, Arakisu ili Dini. Proces nastanka začina nepoznat je svima osim Fremenima, nomadskom narodu koji živi duboko u sveprisutnoj pustinji Arakisa kojom vladaju ogromni peščani crvi. Začin konzumentu pruža mnogo toga: Navigatorima Svemirskog Esnafa znači život, Časnim Majkama Bene Geserita daje njihove nadljudske mentalne moći, nekim mentatima pomaže da dosegnu višu razinu svesti, a plemići ga koriste kako bi sebi produžili životni vek katkada i za čitav vek. U sagi o Dini Arakis je pozornica svih važnih događaja, stremljenja čitave ljudske civilizacije, uspona i padova velikana.

Svi vidovi naprednih kompjutera su zabranjeni već hiljadama godina još od Butlerijanskog DŽihada, međuzvezdanog rata između ljudi i pametnih/svesnih mašina tokom kog je i Zemlja uništena i sva ranija istorija izgubljena. U nedostatku kompjutera nekoliko tajnih društava pomoću svojih eugeničkih programa, intenzivnih mentalnih i fizičkih treninga i farmaceutskih poboljšanja razvilo ljudske sposobnosti do neverovatnog nivoa:

Mentati su ljudski kompjuteri koji zahvaljujući svom treningu mogu postići povišeno stanje svesti u kom su sposobni izvoditi komplicirane logičke proračune. Nije svako sposoban postati mentat, implicirano je kako se takvi pojedinci prepoznaju još u ranom detinjstvu kao npr. i sam Pol koga je trenirao Tufir Havat, mentat u službi Kuće Atreida. Također postoje i „iskrivljeni“ mentati koje kombinacijom genetskog inženjeringa i pervertirane verzije formalnog Mentat treninga stvara Bene Tleilaks. Za razliku od prvih mentata, iskrivljeni često iskazuju karakterne mane, nedostatak moralnosti i dalekovidne vizije u svojim proračunima, poput Pitera De Vrisa, menatata u službi Kuće Harkonen.

Red Bene Geserit je organizacija sastavljena isključivo od žena s fantastičnim mentalnim i fizičkim moćima razvijenim generacijskim genetskim uzgojem i prana-bindu mentalnog kondcioniranja (jedna od njih je i Džesika majka Pola Atreida koja će izdati red zarad porodice). Ključ moći Bene Geserita leži u obredu „Začinske Agonije“, akolitkinja Reda konzumira esenciju melenaža, smrtonosni otrov, koji mora hemijski promeniti svojim telom u bezopasni narkotik. Obred daje pristup genetskim sećanjima vrste, životnim iskustvim svih ženskih predaka. Red nikada nije uspeo uspešno pristupiti sećanjima svojih muških predaka. Tako ovaj tajanstveni Red manipuliše čitavim planetama i genetskim linijama plemičkih porodica kako bi stvorili muškog Bene Geserita. Ovaj super-muškarac, Kvizac  Haderah, bio bi sposoban pristupiti apsolutno svim sećanjima ljudske vrste i mogao predviđati sve moguće varijante budućnosti što bi mu dalo status Boga i kontrolu nad čovečanstvom, a red Bene Geserit bi upravljao njime.

Svemirski Esnaf kontroliše međuzvezdani promet, a njihovo delovanje ovisi o tajanstvenom melenažu, začinu koji Navigatorima Esnafa pruža vidovnjačke sposobnosti pomoću kojih upravljaju ogromnim međuzvezdanim transportima koje pokreće tehnologija savijanja prostora’. Navigatori svojom ograničenom vidovnjačkom sposobnošću predviđaju promene kursa kako se brod ne bi udario u planeut ili zvezdu tokom putovanja brzinom većom od svetlosti. Poznato je kako su Navigatori nakon nekog vremena postaju u potpunosti ovisni o melanažu. Ovisnost im izmeni tela i ostaju zauvek zarobljeni u posebnim spremnicima gde plivaju u atmosferi zasićenoj melanažom konzumirajući ga tako kroz svaku poru svoga tela.

CHOAM korporacija je kičma međuzvezdane ekonomije. Postotak vlasništva i položaj u CHOAM-u određuju veličinu prihoda pojedine Kuće i njenu potencijalnu finansijsku premoć nad protivnicima.

Bene Tleilaks egzistira na margini carske kontrole, zakona i morala. Ovo patrijarhalno društvo je vekovna totalitarna teokracija s vlastitim genetskim programom uzgoja koji je potpuna suprotnost onome Bene Geserita, ali opet s istim ciljem. U Carstvu su poznati kao amoralni trgovci genetski modificiranih robova i zabranjenih užitaka. Vrhunaca tleilaškog rada je stvaranje umetnog melanaža i uzgajanje gola, klonova nastalih iz stanica uzetih sa mrtvog tela originala (Jedan od bitnih je Dankan Ajdaho mačevalac-telohranitelj Atreida), koji posjeduju sva sećanja svoga prvobitnog tela.

Spektar tema naglašen u ovom serijalu pogađa samu bit kontraverzija svake civilizacije ili kulture što čini romane o svemiru Dine itekako provokativnima i savremenima u potrazi za odgovorima na pitanja koje  svako postavlja. Političke teme obrađuju ljudsku podložnost manipulaciji političkom propagandom, religijskim dogmama i seksualnim zamkama, te važnost samosvesti i samokontrole pri odupiranju ovim tipovima kontrole. Potom ekološke i religijske ideje paralelne današnjim problemima u mnogim delovima sveta. Nužnost kulturoloških i društvenih tradicija za preživljavanje originalno je obrađeno u prikazu životnih činjenica Fremena, kao npr. uzimanje vode iz tela mrtvih, vode koja je vrednija od života u pustinji Arakisa nasuprot sveprisutnom melenažu za koji na drugima svetovima bogatim vodom ljudi ubijaju.

Naravno, glavna tema obrađuje Herbertova razmišljanja o delovanju superjunaka i reakciji običnih ljudi: „Imam teoriju da su superheroji katastrofalni za ljude, kad bi se postulirao i nepogrešivi heroj, događaji koje bi ovaj herojj pokrenuo na kraju bi dospeli u ruke pogrešivih smrtnika. Postoji li boljeg načina da se uništi civilizacija, društvo ili rasa nego prepustiti ljude divljim oscilacijama nastalima kao posledica prepuštanja odlučujućih sudova i odluka superheroju? “ (citat iz intervjua sa Frenkom Herbertom, iz Omni Magazine, 1980.)ž

Povest Dininog svemira počinje u dalekoj budućnosti čovečanstva nekih 10 000 godina od našega vremena i kroz period od najmanje 16 000 godina prati znatne promene u društvenim, političkim i religijskim strukturama, te napredak tehnologije i evoluciju čovečanstva. Serijal konkretno pokriva 6 istorijskih era:

Rat sa pametnim mašinama je na vrhuncu! Vorian Atreid kao vrhovni vojni zapovednik Lige svetova niže pobede, a porodica Harkonen podnosi najveću žrtvu za dobrobit čovečanstva. Genijalni fizičar Holtzaman stvara tehnologiju savijanja prostora koja omogućava trenutno putovanje između planeta. Nastaju eugeničke organizacije Bene Geserit, Svemirski Esnaf i Mentati. Prvi Zensuniji naseljavaju Arakis i nastaje ponosan narod Fremena (od bitnih likova vredi spomenuti Stilgara poglavara svih Fremena i Čani majku Polove dece). Frenkin Korino polaže temelje budućeg međuzvezdanog carstva….

Carska Kuća Korino spletkari kako bi u potpunosti preuzeli vladavinu nad Carstvom kontroliršući protok melanaža. Uzgojni program Bene Geserita se bliži svom vrhuncu. Sukobu konstitutivnih sila Carstva prethodi rasplamsavanje mržnje i osvete između Kuća Atreida i Harkonena. Ključ vlasti nad Carstvom leži u pesku Arakisa.

Voljom osamdeset prvog Padšah Cara Šadama Korrna IV u dosluhu s Harkonenima pripremljena je lukava zamka za Kuću Atreida. Mladi Pol, istrgnut iz poznatog sveta, uči preživeti na nepraštajućem pesku Arakisa među ponosnim Fremenima čekajući dan osvete za smrt svoga oca. Hirom sudbine ili nespoznatljivom voljom providnosti svi sudionici ove svemirske igre prestola okupljaju se na Dini dok Pol Muad’Dib, Kvizac Haderah, svragava Šadama IV te postaje novi vladar Carstva Poznatog Svemira i vodi Fremene u osvetnički Džihad…

Pol ne mogavši postati ono što se budućnost u njegovim vizijama od njega zahteva odlazi sam u pustinju da se više nikada ne vrati. Sada je na njegovom sinu Letu II da učini ono što je potrebno kako bi čovečanstvo preživelo. Leto postaje hibrid čoveka i peščanog crva tiranski vlada Carstvom sledećih 3500 godina kako bi budućim naraštajima pokazao slabosti sistema u kom vlada samo jedan autoritet, civilizacije u potpunosti ovisne o melanažu.

Kao što je Leto II i predvidio, po njegovoj smrti događa se Razilaženje, ogromna selidba nakon koje je broj naseljenih planeta sto puta veći nego onih u Starom Carstvu. Također kao rezultat Letovog ličnog uzgojnog programa Atreidi postaju nevidljivi za bilo koji oblik predviđanja budućnosti. Sada je opstanak čovečanstva u predstojećem konačnom sukobu osiguran. Ravnoteža moći u Starom Carstvu podeljena je između Iksijanaca, Bene Tleilaksa i Bene Geserita. Moć Svemirskog Esnafa zauvek je slomljena izumom mašina koje su sposobne upravljati tokom savijanje prostora.

Velik broj izbeglica iz prostora osvojenih Razilaženjem preplavljuje Staro Carstvo donoseći sa sobom vesti o nepoznatom neprijatelju u osvajačkom pohodu. Među izbeglicama nalazi se posebno nasilna matrijarhalna organizacija Štovane Majke koja uništi Dinu atomskim oružjem i tako započinje rat s Bene Geseritoma koji završava ujedinjenjem dve organizacija. Novo Sestrinstvo je jedina nada u predstojećem sukobu sa nadolazećim neprijateljem, pametnim mašinama koji su pre toliko godina očajničkim činom izbegli potpuno uništenje u Butlerijanskom Džihadu.

Znam da sam tek zagrebao po površini Dine, ali ovo je i bilo napisano da bi vas navelo da pročitate ili opet pročitate, a ne da vam baš sve kaže.

Uživajte u verovatno največoj svemirskoj sagi ikada. A možda je ovo i svojevrstan pogled u budučnost, mislite o tome.