„Nikada ne čini drugome ono, što ne bi želeo da drugi učini tebi.“
Konfučijevim citatom bih započeo tekst jer je, nažalost, u ljudskoj prirodi da se loše ophodi, kako prema biljnom i životinjskom svetu, tako i prema pripadnicima svoje vrste, što je istorija više puta pokazala. Gorepomenuti citat bih primenio na roman o kome će biti reči zbog teme koja izaziva polemiku.
Ako je neko fantastično delo kontroverznošću zadužilo naučnu fantastiku, onda je to Planeta majmuna (La Planete des singes). Autor ovog romana je francuski pisac Pjer Bul (Pierre Boulle) koji pored nežanrovskih dela, od kojih je svakako najpoznatiji roman Most na reci Kvaj, u svom opusu ima i dela koja pripadaju naučnoj fantastici. Planeta majmuna je svakako najzvučnije delo objavljeno 1963. godine. Istražuje ljudsku prirodu, evoluciju i društvenu kritiku kroz priču o svetu u kojem su majmuni postali dominantna vrsta, dok su ljudi svedeni na nivo životinja. Nije trebalo dugo vremena da stekne kultni status među ljubiteljima naučne fantastike i da utka put jednoj od najdugovečnijih naučnofantastičnih franšiza u istoriji. Rođen je 20. februara 1912. godine u Avinjonu, Francuska, a preminuo je 30. januara 1994. godine u Parizu. Njegova dela su ostavila značajan trag u žanru naučne fantastike i inspirisala brojne filmske adaptacije. Dela mu se često bave ratnim temama i ljudskim sudbinama, a stil pisanja odlikuje se dubokom analizom ljudskih emocija i moralnih dilema.
Priča o zlosrećnim kosmonautima koji se spuštaju na planetu koju naseljavaju inteligentni majmuni i ljudi svedeni na primitivne zajednice koji im služe kao jeftina zabava i predmet eksperimentisanja naširoko je poznata svakome ljubitelju žanra. Pitanje je koliki je broj upoznat sa tim da je ova franšiza nastala po ovoj knjizi i da prva poveznica nije slavna adaptacija sa Čarlstonom Hestonom u glavnoj ulozi. Stoga se vraćamo u 1963. godinu kada je sve počelo.
Priču pratimo kroz dnevničke zapise novinara Uliksa Merua, jednog od pripadnika tročlane posade koji je prispeo na misterioznu planetu, a koje čitaju dvoje putnika na svemirskom krstarenju. Prisustvujemo njihovom susretu sa primitivnom zajednicom ljudi koja ubrzo biva napadnuta od strane inteligentnih majmuna. Tokom bega jedan član posade gine, dok Uliks i preostali saputnik bivaju uhvaćeni i odvojeni jedan od drugoga. Uliks ubrzo postaje prava senzacija, jer društvo sačinjeno od inteligentnih majmuna nije naviklo na susret sa mislećim čovekom, a kroz dnevničke redove se podstiču brojna pitanja.
Osnovna premisa koju je Planeta majmuna dotakla je nehumano postupanje prema životinjama. Često su iste predmet lova zarad zabave i nehumanih eksperimenata radi naučnog napretka. Uopšte se ne pitamo za cenu koju plaćamo tim dostignuća, a koja se ogleda u životima njihovih subjekata. Jedno od pitanja koje nameće ovaj klasik je šta bi se desilo kada bi se uloge promenile i čovečanstvo postalo nečiji test subjekt?
Pored osnovne kritike postupanja prema životinjama nalazi se i društveno pitanje. Majmuni su izgradili utopijsko društvo podeljeno na tri klase. Gorile predstavljaju ratničku klasu i njima pripadaju vojska i policija, orangutani su političari i verski lideri dok šimpanze predstavljaju intelektualce i naučnike. Pojava mislećeg čoveka je poremetila njihovu ravnotežu pošto nijedna od klasa nije bila spremna da se nosi s novim otkrićem i da nađe pravo rešenje za njega.
Knjiga je iznedrila franšizu od jedanaest filmova, jedne igrane i jedne animirane serije, uz gomilu video igara i stripova od kojih je svakako najpoznatija, već gore pomenuta, adaptacija iz 1968. godine sa Čarlstonom Hestonom i drugim velikim zvezdama poput: Rodija Mekdovala, Kim Hunter, Morisa Evansa i Linde Harison. Pored odlične glumačke postave, kostima koji su u to vreme bili zahtevni i antologijske završnice, film se može pohvaliti nominacijama za Oskara u kategorijama: najbolja muzika, kostim; nagradom Genesis za 1996. godinu i nagradom Lorel za 1968. godinu.
Film je iznedrio četiri nastavka: Ispod planete majmuna (Beneth the Planet of the Apes) iz 1970; Bekstvo sa planete majmuna (The Escape from the Planet of the Apes) iz 1971; Osvajanje planete majmuna (Conquest of the Planet of the Apes) iz 1972. i Bitka za planetu Majmuna (Battle for the Planet of the Apes) iz 1973; koji po svom kvalitetu nisu uspeli da se približe originalnom filmu. Pratili su ih Bartonov rimejk koji nije prošao slavno kod kritike i publike uprkos velikoj glumačkoj postavi i prikvel trilogija u kojoj je do izražaja došao Endi Serkis u ulozi Cezara, vođe majmunske pobune, a koji je ljubiteljima Gospodara prstenova poznat po ulozi Goluma.
Ovaj klasik se drugi put našao pred domaćim čitaocima zahvaljujući Žir izdavaštvu koje je zajedno sa AVKF-om na našu scenu vratilo format džepne knjige. Pre toga je ovaj klasik objavljen 1965. godine u izdanju zagrebačke Epohe koja je naziv romana prevela kao Zavolio sam divlju ženu. Dizajn korica je odličan kao i sjajni prevod sa francuskog jezika.
Žir nastavlja da novim izdanjima podiže kvalitet i jedva čekam nove knjige iz njihove izdavačkog plana. Do tada obezbedite sebi primerak Planete majmuna i drugih njihovih izdanja jer to zaslužuju.