Dva seljaka, povučeni oportunizmom i pohlepom, napuštaju rodno selo u nadi da će profitirati na jedan ili drugi način od ratnog stanja koje ih okružuje. Njihove supruge ih nevoljno prate, ali za dvojicu muškaraca sudbina sprema životnu lekciju. Kao i u Sansho the Balilif koji je snimio već naredne godine, reditelj Kenđi Mizogući, jedan od “velike trojke” klasičnog japanskog filma uz Akiru Kurosavu i Jasuđiroa Ozu, oslikava elokventan portret rascepa porodice i nesreće koja prati, uokviren u parametre anti-ratne drame i suptilnog “jokai” folklora. Minucioznog tempa i kohenzivno realizovane tematike, Ugetsu besprekorno projektuje kvalitet arhaične bajke izvornog teksta (Ugetsu Monogatari) na veliki ekran – da je za koji minut kraći, savršeno bi se uklopio u horor-antologiju Kwaidan.
Pored suprotstavljanja militarizmu, Kenđijevu režiju karakterišu sposobne i izdržljive žene, često požrtvovane za svojuporodicu i prkoseći rizicima do kojih su doveli hirovi muževa. Dok vajara na prvi pogled opčinjuje i zavodi duh nekada-imućne plemkinje, a samuraj-u-pokušaju gotovo na poklon dobija visoki čin u armiji, supruge postepeno nestaju iz slike i njihovih života. Kenđi prezentuje muške karaktere kao bića lako korumpiranog duha, kojima je neophodno ništa manje od božanske intervencije da bi vratili nazad svoje dostojanstvo. Čak u uvodnoj sceni osetne su fatalističke struje tragedije, citkulišući iz metafizičkog prostora gde izvori greha i zla nisu transparentni. Naklonost ovoj dramaturgijskoj filozofiji se ne zaustavlja u Japanu – uprkos znatnoj razlici u žanru i vremenskom periodu, od istog klupka sašiveno je najteže delo u repetoaru kineskog maestra “herojskog krvopolića” Džona Vu. Bullet in the Head posmatra degradaciju zdravog razuma i prijateljstva između trojice junaka kada sudar ideologije i kapitala u Vijetnamu šalje šok talase koji dezintegrišu tela, okolinu i sve što konstruiše pojam „civilizovanosti“.
Herojstvo je reč promenljive ili subjektivne definicije, što vidimo u Kenđijevoj transformaciji etičkih i umetničkih principa – nakon što je njegov propagandni bušido komad The 47 Ronin pušten u bioskope nedelju dana pre napada na Perl Harbor. Ugetsu sadrži tragove retrospekcije i autobiografskih dodira, budući da je neuspelo ratno profiterstvo Kenđijevog oca dovelo do siromaštva i njegovu sestru gurnulo u adopciju. Demontirajući niske požude i nezaslužene slave, Ugetsu realizuje ideal pravog herojstva i muževnosti, koji se svodi na ništa više od poštenog, vrednog rada i brizi o svojoj deci. Nažalost, u pričama fantazije kao i poput onih o ishodu Hirošime i Nagasakija, neke realizacije dolaze prekasno.
Umeće direktora fotografije Kazuoa Mijagave, prethodno u kolaboraciji sa Kurosavom na Rashomon, omogućava tkivu realizma da najfinijim elanom upije atmosferu jeze i tenzije u sekvencama uklete palate. Eterična lepota “onryō” dame, naglašena interakcija senki i svetla, i maglovito zamućivanje granica između stvarnog i nestvarnog, okružuju najsablasniji motiv filma – kaciga daimjoa koja melodijom slavi udaju vlasnikove mrtve ćerke. Ugledajući se na vizuelni jezik nemačke škole ekspresionizma i sveprisutne malicioznosti kojom često odišu njena dela, Ugetsu evocira retko viđen imidž i ton apsolutnog autoriteta i pokora. Doktor Mabuse i Šogun rukuju se nad jednim sentimentom – “Ja sam država.”
Naciljani na momente emotivne ranjivosti, potresno tužni monolozi su možda i najefektivnija sprava u Kenđijevom arsenalu, te možemo završiti jednim iz ovog:
“[…]You’ve finally become the man I had hoped for. But, alas… I am no longer among the living. Such is the way of the world.”